Chia zaden. Een belangrijke aanvulling op het menu van zaadetende vogels.
Door: B.A.M. van Wingerden PhD
Chia zaden behoren tot de zaden uit de familie van de Salvia’s. Deze zaden komen
oorspronkelijk uit Midden Amerika, waar de Azteken deze zaden al gebruikten als
belangrijke voedingsbron en als betaalmiddel evenals o.a. amaranth.
De zaden van de chiaplant bevatten de hoogste hoeveelheid Omega-3 vetzuren van alle
plantaardige bronnen en zijn daarmee zelfs beter van samenstelling dan het veel meer
bekende lijnzaad. Naast deze hoge waarden van Omega-3 vetzuren, bevatten de zaden
alle essentiële aminozuren en zijn daarmee als eiwitbron zeer geschikt en volwaardig.
De grote hoeveelheid aan anti-oxidanten in de zaden zorgen ervoor dat de zaden zeer
goed houdbaar (lang) zijn met behoud van de nutriële waarde. De hoeveelheid vezels is
hoger dan vele andere zaden en verder bevatten zij verschillende waardevolle
mineralen en sporenelementen.
Van nature bevatten de Chiazaden geen anti-nutriële voedingsstoffen (in tegenstelling
tot lijnzaad) en omdat de planten niet interessant zijn voor insecten, is het gebruik van
insecticiden bij het verbouwen onder de meeste omstandigheden niet noodzakelijk.
De betekenis van essentiële vetzuren, m.n. de Omega-3 vetzuren zal voor de meeste
vogelliefhebbers wel bekend zijn. Essentieel betekend dat deze vetzuren met de
dagelijkse voeding moeten worden opgenomen. De werking op het organisme is
veelzijdig oa:
- stimulering immuunsysteem (weerstand tegen infecties)
- zuurstof-transport en -saturatie van bloed en weefsels
- vruchtbaarheid / reproductie
- longfunctie en ademhaling
- hormoonhuishouding
- darmfunctie en spijsvertering
- stabiliseren celmembranen (optimaliseren celfuncties)
De verhouding van Omega-3 en Omega-6 vetzuren is een ander onderdeel van de
voeding welke voor mens en dier van groot belang is. Daar er maar weinig
voedselbronnen zijn waar een hoge dosis aan Omega-3 vetten aanwezig zijn, zal er in het
lichaam snel teveel aan Omega-6 vetten in verhouding tot Omega-3 vetten ontstaan.
Denk aan de negatieve effecten van veel zonnepitten in het rantsoen. Bij de meeste
zaden ligt de balans van Omega-3 : Omega-6 in de orde van 1 : >15. Voor optimale
functie van de verschillende fysiologische systemen in het lichaam is een verhouding
van 1 : 3 noodzakelijk. De behoefte zal met de jaargetijden ook veranderen, wat voor
vogels in de natuur geen probleem is. Dat wat er groeit en bloeit staat tot de beschikking
van deze vogels en is tevens de leverancier van de op dat moment noodzakelijke
voedingsstoffen. Voor de mens is eigenlijk hetzelfde van toepassing. We noemen dat de
seizoenproducten. In seizoen gebonden producten zit exact dat wat het organisme op
dat moment nodig heeft.
Door Chiazaden toe te voegen aan het menu kunnen we de samenstelling ten gunste van
de Omega-3 vetten verbeteren, daar de verhouding, net als in lijnzaad, ruim in het
voordeel van de Omega-3 vetten is. Dit is voor vogels waarbij bewegingsvrijheid beperkt
is (broedkooien) van nog groter belang. Vervetting, legnood, darmproblemen en
ademhalingsstoornissen kunnen het gevolg zijn. Een nachtmerrie van iedere
vogelliefhebber!
Een ander zeer belangrijk aspect van de Chiazaden is de hydrophilische eigenschap. Dit
is de sterke neiging tot waterbinding van de zaden, die tot 12 maal hun gewicht aan
vocht kunnen binden. Dit is zichtbaar wanneer de zaden in water worden gelegd. Er
ontstaat in korte tijd een geleiachtige substantie. Door de Indianen en Azteken werd dit
op deze manier gebruikt om samen met vers fruitsap als drank te nuttigen. Chia Fresca.
In het maag en darmkanaal zal deze eigenschap zorgen voor een gelijkmatige opname
van voedingsstoffen, m.n. koolhydraten en de vezels voor een goede darmwerking. Bij
darmproblemen bij vogels is het verstrekken van een eetlepel Chiazaad apart van de
andere voeding een goede oplossing. Veel vogels nemen de Chiazaden graag tot zich. Met
name de wildzangvogels, maar ook verschillende parkiet- en papagaai-achtigen en
tropische vogels. In de normale voeding zouden de Chiazaden tot 4 % van de voeding
kunnen uitmaken tijdens het broedseizoen, afhankelijk van de hoeveelheid lijnzaad. In
het winterseizoen zouden deze zaden 2 – 3% van de voeding moeten uitmaken, om een
gezonde balans te krijgen tussen de verschillende essentiële vetzuren.
De Chiazaden lenen zich ook zeer goed als kiemzaad, waarbij de kiemtijd afhankelijk van
de temperatuur 48 -72 uur is. In tegenstelling tot andere zaden zal er veel minder
gevaar voor schimmelvorming zijn, vanwege de hoge concentratie aan anti-oxidanten in
deze zaden.
Toevoeging van chiazaad, apart of gemengd, is een zeer belangrijke aanvulling voor de
gezondheid van de vogels. Therapeutisch (in geval van darmproblemen, infecties en
ademhalingsproblemen), kunnen de zaden apart gegeven worden, waarbij de vogels,
instinctief de zaden graag tot zich nemen met zeer goede resultaten.
